Terapia funkcji życiowych

Terapia funkcji życiowych (ang. vital function) w koncepcji PNF zawiera, m.in.: procesy usprawniania twarzy, języka oraz oddychania.

---

 

 

ĆWICZENIA W OBRĘBIE TWARZY

• Cel terapeutyczny to przywrócenie symetrii twarzy.
• Używamy chwytów bilateralnych, gdzie jedna ręka terapeuty wspomaga osłabione mięśnie, a druga prowadzi ruch po stronie zdrowej.
• Pod koniec terapii, zgodnie z zasadami nauczania motorycznego, staramy się zastosować terapię ściągania rąk z pacjenta hands-off .
• Unikamy ruchów masywnych, staramy się wykonywać ruchy selektywne.
• Komenda werbalna dla danego ruchu powinna być zawsze związana z aktywnością i emocjami, np. „popatrz, jakbyś był zdziwiony”, „popatrz, jakbyś był zły”.
• Zastosowanie lustra może pomóc w ww. ćwiczeniach, ale należy zwrócić uwagę na to, że pacjent może nie akceptować swojego wyglądu w lustrze lub mieć problemy z percepcją.
• Należy zapewnić pacjentowi komfort intymności podczas ćwiczeń twarzy, czyli wykonywać je w osobnym pomieszczeniu, a nie w sali gimnastycznej z innymi pacjentami.
• Połączenie pracy fizjoterapeuty i logopedy, w przypadku zaburzeń w obrębie twarzy, jest najlepszym rodzajem terapii dla pacjenta (zdj. 2, 3, 4). 

      

STYMULACJA RUCHÓW JĘZYKA

Po urazach centralnego układu nerwowego, po porażeniu nerwu podjęzykowego konieczna może stać się stymulacja ruchów języka. Ubieramy jednorazową rękawiczkę, chwytamy język pacjenta za pomocą kompresu jałowego (nie będzie nam się ślizgał w palcach) lub używamy szpatułki laryngologicznej. W ten sposób możemy oporować ruchy języka lub wspomagać słaby ruch pacjenta. Rękawiczka, kompres jałowy i szpatułka powinny być zmoczone (zdj. 5, 6).

Torujemy ruchy:

• wyciąganie języka z jamy ustnej na wprost (w ten sposób możemy sprawdzić, czy jest asymetria, czy język przesuwa się bardziej na jedną stronę),
• wyciąganie języka z ust na lewą i prawą stronę,
• próba dotknięcia czubka nosa językiem,
• próba dotknięcia brody językiem,
• poruszanie językiem na boki wewnątrz ust,
• dotykanie czubkiem języka podniebienia, tuż za zębami.

    

ODDYCHANIE

Stymulacja oddychania ma różne cele terapeutyczne:

• cel bezpośredni, jeżeli pacjent ma problemy z oddychaniem;
• cele pośrednie: – poprawa mobilności klatki piersiowej, tułowia, obręczy barkowej, – aktywne przerwy podczas terapii, – zmniejszenie bólu, – obniżenie spatyczności, – relaksacja.

Wyróżniamy stymulację oddychania:

• górno- lub dolnożebrową,
• mostkową,
• przeponową. 

Za pomocą powtarzalnego stretchu stymulujemy wdech, natomiast dla poprawy wydechu należy wzmocnić mięśnie brzucha. Z pacjentem można ćwiczyć oddychanie w każdej pozycji – ważne jest, aby mięśnie brzucha były rozluźnione podczas stymulacji przepony, więc zginamy nogi pacjenta. Dla stymulacji na żebrach i mostku, układamy nasze ręce na klatce piersiowej, staramy się poczuć rytm oddechowy pacjenta i po chwili pogłębiamy wydech. W czasie wdechu stosujemy stretch na początku ruchu i powtarzalny stretch w trakcie ruchu. Podczas stymulacji przepony, układamy nasze ręce „na brzuchu”, „na przeponie” pacjenta i stawiamy delikatny opór podczas wdechu. Pacjent ma „wypchnąć” nasze ręce w górę (zdj. 7, 8, 9). 

    

 

Tabela 1. Zestawienie niektórych mięśni twarzy wraz z odpowiednią dla ich aktywności komendą werbalną

NAZWA MIĘŚNIA		KOMENDA WERBALNA
M. czołowy (m. frontalis)		Zmarszcz czoło, popatrz zdziwiony (zdj. 2)
M. marszczący brwi (m. corrugator supercilii)		Popatrz zły, zmarszcz brwi
M. okrężny oka (m. orbicularis oculi)		Zamknij oczy – należy zrobić osobne ćwiczenie dla powieki górnej i dolnej
M. dźwigacz powieki górnej (m. levator palpebrae superioris)		Otwórz oczy, popatrz do góry
M. podłużny (m. procerus)		Zmarszcz nos, jakby coś nieładnie pachniało
M. śmiechowy (m. risorius) M. jarzmowy większy (m. zygomaticus major)		Uśmiechnij się (zdj. 3)
M. okrężny ust (m. orbicularis oris)		Ściągnij usta w dzióbek lub jak do gwizdania
M. dźwigacz wargi górnej (m. levator labii superioris)		Podciągnij kąciki ust jak do uśmiechu
M. obniżacz wargi dolnej (m. depressor labii inferioris)		Ściągnij kąciki ust, smutna mina
M. bródkowy (m. mentalis)		Zmarszcz brodę
M. dźwigacz kąta ust (m. levator anguli oris)		Pokaż górne zęby
M. obniżacz kąta ust (m. depressor anguli oris)		Pokaż dolne zęby
M. policzkowy (m. buccinator)		Zassaj policzki, wciągnij policzki, ćwiczenie wykonywane z patyczkami laryngologicznymi
M. nadgnykowe (m. suprahyoidei) M. podgnykowe (m. infrahyoidei)		Otwórz usta
M. szeroki szyi (platysma)		Ściągaj brodę w dół
M. żwacz, m. skroniowy (m. masseter, m. temporalis)		Zamknij usta, gryź zdj. 1. zdj. 2. zdj. 3.

BIBLIOGRAFIA

1. Adler S., Beckers D., Buck M., PNF in practice, Springer Medizin Verlag, 3rd edition, Heidelberg 2008.
2. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, t. I, PZWL, Warszawa 1990.

 

AUTOR: mgr Anna Lupa, absolwentka Wydziału Rehabilitacji Ruchowej na AWF Kraków, studentka studiów doktoranckich na AWF Kraków, Międzynarodowy Terapeuta PNF, Międzynarodowy Terapeuta OMI Cyriax, tłumacz kursów PNF, Bobath